oza’91

Teño un bo lío de cables e aparellos ciscados encima da mesa. Citarei só os que lle afectan ao traballo que hoxe presento, que veñen sendo unha cámara Sony Video8 -moi aparatosa ela, como corresponde ás da súa quinta-, unha tarxeta capturadora de vídeo por USB e o portátil co que traballo habitualmente.

A cámara deixouma Suso de Fandiño, un auténtico pioneiro da videogravación a quen lle debemos unha parte significativa da memoria gráfica da nosa parroquia. A capturadora pasouma o outro Suso, o de Eticolmeiro, e así aforrei o traballo extra de dixitalizar desde o Video8 á miña cámara HDV para volcar despois ao ordenador, que é como viña facendo antes.

Coa cámara viñan algunhas cintas con rexistros de vellos entroidos. Escollín unha ao chou e fun dar co do ano 1991. Cantas cousas pasaron en vinte anos!

expo na casa da santiña

Case sen tempo para levantar a cabeza de follas de cálculo e de mil papelorios que nin o demo sabe de onde saen. Sen tempo para pasear por Cachóns, para ver outonar, para botarlle a man ás mazás.

O domingo fun rescatado por Uxío. Levoume á capela de Santa Eufemia e fíxome un pase privado da exposición que con tanto mimo axudou a preparar.

ghoma

Doña Marisa e as súas nenas diante da escola feminina de Oza. Os nenos estabamos no edificio de enfrente, con don Salustiano ao mando. Franco inda vivía, por se a alguén lle vale iso de referencia, pero no porte daquel ancián cinéfilo xa non quedaban apenas trazas da imaxe marcial que presidía as nosas aulas. Xa o dixo Jean Cocteau: se un puidese pasar a súa vida permanentemente diante do espello, vería que a morte se aplica día a día ao seu traballo coa constancia das abellas.

Pouco despois do tempo no que foi tomada esta foto houbo un cambio no reparto do alumnado: acabouse a división por sexos e impúxose a clasificación por idades. A min, como era dos pequenos, tocoume ir coa profesora. A escola da fotografía foi a miña durante uns tres anos.

Pouco lembro da mestra. Sei que era noviña e que tiña moita paciencia. Non era doado o seu traballo, desde logo. Lembro tamén que poñía certo empeño en corrixir a nosa gheada: No digáis ghoma; se dice goma.

[Esta foto forma parte dunha recompilación de material gráfico que se está facendo en Oza. Estes días anda meu irmán recollendo sobres con vellas fotografías. Manéxaas coma se fosen tesouros, pois tesouriños son]

loito

Tiña trece anos cando finou o meu avó Pedro, que era tamén o meu padriño. Uns meses antes xa morrera o meu avó José. Daquela aínda se mantiña viva a tradición do loito, aquel collage de gravidades e negruras varias, e a miña familia dispúxose a gardalo. Unha das cláusulas daquel loito era a prohibición de facer uso da radio e da tele, artiluxios aos que só se podía acceder na clandestinidade.

E un día pasou o que tiña que pasar. Eu ía coas vacas ao Choupelo, unha finca retirada ao pé do monte, e levaba unha radio pequena para entreterme. Desde alí podía ver perfectamente cando se achegaba alguén, de maneira que me sobraba o tempo para apagar o transistor. Pero ese día non: ese día despisteime e non me dei conta de que pasaban uns veciños co carro ata que os tiven a poucos metros de min. Demasiado tarde. Saudaron con naturalidade e seguiron o seu camiño, pero deixáronme no corpo un desacougo que me durou meses. Aínda me dura, sendo sincero.

Onte xuntei a miña madriña e a miña nai para que falasen do loito mentres tomaban o seu cafeciño da media tarde.

Tamén en Vimeo [aquí]

o tren non para

Iván vive a poucos metros da estación ferroviaria do Castro, en Silleda. Os edificios e os restos do mobiliario dan fe de que aquelo foi unha estación, pero xa hai anos que os trens deixaron de deterse nela. E xa non pararán máis.

Un día faleille a Iván das miñas viaxes en tren, sobre todo das máis recentes, e animeino a darlle uso á súa flamante cámara para facer unha reportaxe na estación. Aos poucos días trouxo unhas imaxes que el mesmo desbotou: o pulso tremáralle e as imaxes estaban demasiado movidas. O noso Iván está a virarse un chisquiño finolis, así que colleu vinte euriños, mercou un trípode, volveu á estación e fartouse de gravar. O traballo rematouno este venres pasado coa axuda de Mari de Piloño, que sempre ten o saleiro cheo para repartir.

Tamén está subido a Vimeo [aquí]

o nervioso

Falaba o Nervioso de Camporrapado das súas aventuras de cando era novo. Falaba e falaba, e Pepe e máis eu escoitabamos mentres tomabamos o café de rigor [se queres un café curioso, ven ao Nervioso].

Mirade, xa sabedes que tamén vos fun taxista. Cantas levo pasado co dichoso taxi! Tamén é verdade que me ten certado vivir anécdotas ben paveras… Desde logo que si.

Lembro que unha vez, hai disto moitos anos, viñeron uns vellos de por aquí para que os levara de chicas, a unha casa desas que xa sabedes vós… E eu leveinos, claro. Eran tan vellos e estaban tan escarallados que a algún tiven que lle axudar a subir as escaleiras do piso ao que ían. Alí quedaron, contentos coma rulas, e máis contentos estaban cando os fun recoller. Subiron ao taxi e un deles deume as grazas por levalos e traelos con estas palabras:

-Meu fillo, que deus che dea moita sorte, ho, para que cando sexas vello coma min atopes unha boa alma que faga contigo o que hoxe fixeches con nós.

os ricos non deberían morrer nunca

Teraste fixado en que os medios de comunicación senten verdadeira devoción polas persoas que acadan os cen anos de vida: foto soprando as velas, foto con netos e tataranetos darredor, entrevista na que a velliña desvela que o segredo da súa lonxevidade reside no traballo, ou no consumo de carne de porco, ou na maxia do viño da casa…

Pois ben, aquí non queremos ser menos, de maneira que hoxe traemos unha microhistoria na que aparece un dos poucos homes de Oza que chegaron a ser centenarios. Completan o reparto a súa muller e máis unha irmá dela. As irmás eran de casa rica, e por ricas se tiñan, mentres que o home fora sempre pobre. Pobre, si, e tamén moi metódico no traballo e nas comidas, segundo me contou varias veces meu pai, que falaba bastante con el na saída da misa ou cando tiña que ir tornar a auga ata a Hermida.

Parece ser que estaban un día as irmás falando entre elas. Parolaron, parolaron e tanto parolaron que a conversa as acabou levando a zonas de penumbra. Foi daquela cando a muller do noso centenario lle dixo á irmá as palabras que levo gravadas desde que as escoitei por primeira vez:

Ai, chechiña, así e todo que triste che é morrer e ter que deixar aquí tanta riqueza como temos! Ao meu home, en cambio, como é pobre non che lle importa nadiña morrer!

entroido de oza 4/ ata o ano que vén

Debía andar eu polos 15 anos cando mercamos o primeiro radiocasete que houbo na casa, e con ese trebello incorporeime aos universos da música en conserva e da frecuencia modulada, porque ata entón só dispoñía dun transistor cativo que me non me deixaba escoitar outra cousa que non fose a onda media.

Co aparato viña unha cinta de regalo, un casete dun contador de chistes chamado O Xestal. Era a única que tiñamos e poñiámola bastante. Despois foron aparecendo outras opcións e O Xestal foi pasando a un segundo plano. A cinta perdeuse, naturalmente, e mesmo pode que fose utilizada para gravar por riba algunha canción radiofónica xa soterrada na desmemoria máis glacial.

Pasaban os anos e eu quería crer que xa esquecera O Xestal. Non volvín saber del ata que hai pouco vin no xornal unha referencia a unha homenaxe que se lle ía facer. Non o pensei moito: mergullei na www e descarguei un lote de discos del. Oír de novo a súa voz púxome en contacto con antigas emocións.

No vídeo de hoxe, o último que lle dedico ao entroido de Oza deste ano, utilizo algúns parrafeos do Xestal. Ben merecido o ten polo que nos fixo rir a Esther, a Pedro, a Uxío e a min.

entroido á vista

Atranque de Daniel [Oza, xaneiro de 2008]

Lembro moi ben como foi a gravación deste vídeo…

Xa era case de noite no Piro, o escenario escollido para a gran batalla verbal entre Daniel e Anselmo. O tempo botábase enriba e meu irmán colleume por banda e foime abrindo paso entre a xente ata levarme á beiriña dos regueifeiros. Alí estaba Daniel, en efecto, pero faltaba Anselmo, que a última hora tivo que ser substituído -e con moita soltura, por certo- por Vilariño. Armei a cámara e collín algúns planos. Vilariño indicoume que me centrase en Daniel, que era o verdadeiro protagonista do atranque, e así o fixen durante os case nove minutos de gravación.

PS1/ Daniel deixounos en novembro do 2009.

PS2/ A maiores do atranque protagonizado polo inesquecible Daniel, achego tamén unha ligazón a un resumo en vídeo do que deron de si as máscaras de Oza do ano 1992 [aquí], que me gustaría que servise de homenaxe ás persoas que participaron e participan nestas festas.

PS3/ Xa se están cocendo as Máscaras do 2011!!

os precursores

Corría o ano 2001 e eu acababa de instalar a ADSL. Apenas pasara un mes diso cando me chegou ao correo un vídeo que me deixou apampado. Era un traballo do grupo de teatro Berrobambán que se titulaba Eu coma Bugui, e disque foi o primeiro vídeo galego en descargarse de internet, e que en tan só nun mes acadou máis de mil descargas.

O asunto do que trataba o vídeo era tan vello como o mundo: a loita polo poder. Os protagonistas desta historia tan shakesperiano/compostelá eran Encarna Otero, soberbiamente caracterizada, e o alcalde Bugallo, co telón de fondo do derrubamento dun local okupado coñecido como Casa Encantada.

Perdín aquel vídeo e intentei ben veces descargalo, pero sen éxito. Estes días volvino intentar e atopeino, así que lle fixen uns axustes de urxencia e subino ao Vimeo, que non quixera que se volvese perder. A calidade do visionado non é boa [e que lle imos facer?], pero o traballo de Berrobambán segue a parecerme tan espléndido coma hai dez anos.

Para ver o vídeo, preme na foto.

lagarto, lagarto

Para seguirme na batallita de hoxe terás que acompañarme ata o colexio da Ramallosa, en Teo, e entrar conmigo na aula de 7º de EXB. Ata podes saír na foto de grupo [sempre que traias os teus pantalóns acampanados de talle alto, aclaremos].

Imos coa historia. Don Jesús dábanos clase de ciencias naturais. Era un tipo novo, deportista e enérxico que conxeniaba ben cos alumnos máis trallas. Tiña o costume de traer a clase artigos que había no laboratorio,  tales como minerais, follas secas ou fósiles, e mantíñaos durante toda a hora na súa mesa para que nos foramos familiarizando con eles.

O noso don Jesús levábase ben coa profesora de ximnasia [o de chamarlle educación física viría anos depois]. Era unha mestra moza que levaba traballando pouco tempo no meu colexio. E tan ben se levaban, tan-ben-tan-ben, que non era raro que ela estivese na nosa aula mentres el daba a clase, alí sentadiña coma se fose unha alumna máis.

A anécdota que vou recrear aconteceu unha tarde. Describirei a escea. Don Jesús estaba sentado na súa mesa, a profe de ximnasia estaba apoiada no brazo do sofá que el ocupaba e había un tarro enriba da mesa que tiña dentro un lagarto conservado en formol, o agasallo que elixiu o profesor para amenizar a sesión. Os dous profes falaban entre eles mentres nós faciamos unha tarefa calquera. Entón apareceu un dos máis paveros da clase, José Leal, o que hoxe está encargado da gasolineira de Pontevea, que soltou en voz alta:

-Profesor, creo que tén o rabo teso.

-?!

-Mire ben para o lagarto, que tén o rabo teso!

Houbo risas e cachondeo, por suposto, pero a cousa quedou aí. Iso si, a profe de ximnasia xa non volveu á clase de don Jesús.

PS/Xa vedes na foto que a obesidade infantil non era un problema nese tempo.

o berciño dos carrizos

A meu pai gustáballe amosarme os berciños dos carrizos, pero nunca me deixaba achegarme a eles:

-Non, nena, que igual asañan…

[Na casa de meus pais sempre houbo niños de anduriñas, cando menos ata onde chega a miña memoria. Alí, acubilladiñas debaixo da madeira do piso do cuberto, pasan unha xenerosa tempada entre achouchíos e voos eléctricos. Sempre me chamou a atención ver a meu pai, que non foi criado precisamente na doutrina do respecto polos animais -coma calquera outro home da súa xeración-, poñendo unhas táboas entre os puntóns para facilitarlles a tarefa de aniñar]