[Vídeos de produción propia e historias máis ben mínimas]
Para todo fai falla ter maña. Eu non a tiña de neno para estoupar os estalotes e creo que non a tería nunca para facer unha tarabela con xeito…
Pode lerse no Dicionario da Real Academia Galega que unha tarabela (nós chamámoslle tabenla) é un trebello para espantar os paxaros, xeralmente con aspas que baten contra un obxecto metálico, e fan ruído ao seren movidas polo vento.
Tamén en YouTube [aquí]
Xa comentei no artigo anterior que estes días me ocupei de dixitalizar unhas cintas de vídeo nas que se rexistran antigas festas do entroido da miña parroquia.
Ao revisar todo ese material fun atopando bastante xente que quedou no camiño. Moitas desas persoas xa tiñan os seus aniños enriba, mais non era ese o caso de Daniel da Hermida nin o de Moncho -meu primo e compadre-; tampouco o de outros que tamén nos deixaron moi novos.
Fixen un corta e pega coas imaxes de algunhas desas persoas que xa non están. Para a lembranza.
Teño un bo lío de cables e aparellos ciscados encima da mesa. Citarei só os que lle afectan ao traballo que hoxe presento, que veñen sendo unha cámara Sony Video8 -moi aparatosa ela, como corresponde ás da súa quinta-, unha tarxeta capturadora de vídeo por USB e o portátil co que traballo habitualmente.
A cámara deixouma Suso de Fandiño, un auténtico pioneiro da videogravación a quen lle debemos unha parte significativa da memoria gráfica da nosa parroquia. A capturadora pasouma o outro Suso, o de Eticolmeiro, e así aforrei o traballo extra de dixitalizar desde o Video8 á miña cámara HDV para volcar despois ao ordenador, que é como viña facendo antes.
Coa cámara viñan algunhas cintas con rexistros de vellos entroidos. Escollín unha ao chou e fun dar co do ano 1991. Cantas cousas pasaron en vinte anos!
Xa hai tempo que circula polo cauce do Tella, que é un dos dous ríos que bañan o meu Cachóns, unha substancia sospeitosa que enloda a auga e mantén a raia a vida. E non é preciso ver para crer: basta con cheirar para saber.
Uxío coñece ben o río Tella e entende de muíños, como poderás comprobar se ves o vídeo que poño hoxe. O que non entende Uxío é a pasividade coa que os estamentos e os membros da nosa sociedade aceptan, cada quen ao seu nivel, o desastre da contaminación sen mover un dedo para porlle remedio.
[vimeo 31651184/]
Para ver en YouTube [aquí]
Case sen tempo para levantar a cabeza de follas de cálculo e de mil papelorios que nin o demo sabe de onde saen. Sen tempo para pasear por Cachóns, para ver outonar, para botarlle a man ás mazás.
O domingo fun rescatado por Uxío. Levoume á capela de Santa Eufemia e fíxome un pase privado da exposición que con tanto mimo axudou a preparar.
Pedro colle unha variña e escaravella con ela no chan. A terra sae voando coma se fose cinsa.
Pónselle cara de circunstancias.
-Se non vén pronto unha reguiña, seca todo. Mira como agulletou o millo da veiga. Parece que está todo ardido. É unha pena.
-Pois a ver se chove un día enteiro, logo…
-Tal como está a terra, dígoche eu que un día non abonda. Mira para aquí [escaravella outra vez]: non ten lentura ningunha.
[Lentura (*). Outra desas palabras que xa case non escoito. Palabras que xa non se escoitan.]
O domingo pola noite, por fin, a chuvia. O luns pola mañá recibo un correo dunha persoa que manifesta a súa tristeza por culpa do mal tempo. En Cachóns, en cambio, a auga é recibida con alivio.
Pola tarde chove miudiño, como miudiño chove. Collo o paraugas e saio coa cámara. As pingas de auga nas follas, as maceiras vencidas polo peso do froito, os olores da terra húmida, as uvas maduras antes do seu tempo… Comprobo que a auga xa foi entrando na terra. Direille a meu pai que xa empeza a haber lentura.
Se pasas por aquí de cando en vez, xa sabes que teño costume de subir os vídeos a Vimeo e a YouTube. Creo que Vimeo dá un chisquiño máis de calidade, pero pode que sexa cuestión de prexuízos pola miña parte. Lembra que podes acelerar a descarga en Vimeo se desactivas a opción HD que hai no reprodutor. Para ver o traballo en YouTube, preme aquí.
(*) Lentura: Humidade que contén a roupa, os froitos ou a terra.
Doña Marisa e as súas nenas diante da escola feminina de Oza. Os nenos estabamos no edificio de enfrente, con don Salustiano ao mando. Franco inda vivía, por se a alguén lle vale iso de referencia, pero no porte daquel ancián cinéfilo xa non quedaban apenas trazas da imaxe marcial que presidía as nosas aulas. Xa o dixo Jean Cocteau: se un puidese pasar a súa vida permanentemente diante do espello, vería que a morte se aplica día a día ao seu traballo coa constancia das abellas.
Pouco despois do tempo no que foi tomada esta foto houbo un cambio no reparto do alumnado: acabouse a división por sexos e impúxose a clasificación por idades. A min, como era dos pequenos, tocoume ir coa profesora. A escola da fotografía foi a miña durante uns tres anos.
Pouco lembro da mestra. Sei que era noviña e que tiña moita paciencia. Non era doado o seu traballo, desde logo. Lembro tamén que poñía certo empeño en corrixir a nosa gheada: No digáis ghoma; se dice goma.
[Esta foto forma parte dunha recompilación de material gráfico que se está facendo en Oza. Estes días anda meu irmán recollendo sobres con vellas fotografías. Manéxaas coma se fosen tesouros, pois tesouriños son]
Juana Piñeiro acaba de librar dunha boa! Vén de estar á morte, pero agora descansa tranquilamente no seu cuarto de arquitecturas imposibles. O pintor ofrécenos a imaxe serea da convalecente, paniño á cabeza e fazulas coloradotas, e a da súa valedora, a virxe Santa Eufemia. Virxe e mártir, para ser exactos.
Este cadro colga das paredes do santuario de Santa Eufemia, en Rivas (Oza). Leva alí toda a vida, apunta miña nai, nacida e criada tamén en Rivas, o mesmo lugar ao que pertenceu a nosa Juana Piñeiro.
[Hai un grupo de veciños e veciñas de Oza que se xuntaron para botar unha man no acondicionamento da capela e dos seus arredores. Entre eles está meu irmán, que trouxo para a casa este cadro coa intención de buscar un remedio que free o deterioro causado pola couza. En poucos días volverá Juana á capela de Santa Eufemia]
Tiña trece anos cando finou o meu avó Pedro, que era tamén o meu padriño. Uns meses antes xa morrera o meu avó José. Daquela aínda se mantiña viva a tradición do loito, aquel collage de gravidades e negruras varias, e a miña familia dispúxose a gardalo. Unha das cláusulas daquel loito era a prohibición de facer uso da radio e da tele, artiluxios aos que só se podía acceder na clandestinidade.
E un día pasou o que tiña que pasar. Eu ía coas vacas ao Choupelo, unha finca retirada ao pé do monte, e levaba unha radio pequena para entreterme. Desde alí podía ver perfectamente cando se achegaba alguén, de maneira que me sobraba o tempo para apagar o transistor. Pero ese día non: ese día despisteime e non me dei conta de que pasaban uns veciños co carro ata que os tiven a poucos metros de min. Demasiado tarde. Saudaron con naturalidade e seguiron o seu camiño, pero deixáronme no corpo un desacougo que me durou meses. Aínda me dura, sendo sincero.
Onte xuntei a miña madriña e a miña nai para que falasen do loito mentres tomaban o seu cafeciño da media tarde.
Tamén en Vimeo [aquí]
[Hai xente que fai maxia cun sacho. Hai xente que sabe que unha leituga é moito máis ca unha leituga. Hai xente que fai fotos dos seus tomates e mas manda por SMS. Ou da tortilla que acaba de facer con ovos e patacas da casa… Ovos de galiñas felices, escribiu alguén que tamén facía maxia]
O domingo púxose a chover. Collín a cámara, un paraugas para protexela e fun pola horta para vivir o orballo. Unha vez máis, e xa van moitas, admirei o traballo incansable de meus pais, horteláns felices de selo.
[vimeo 24439466]Hai poucos días publiquei unha entrada que se titula nimbos. O post leva un pequeno traballo en vídeo no que xoguei con versos de Xosé Mª Díaz Castro, poeta no que ando mergullado esta tempada.
O vídeo de hoxe tamén incorpora textos de Xosé Mª Díaz Castro; versos que saben á auga limpa dos ríos e dos regueiriños, esa auguiña limpa que xa case non hai. Non a hai pero hóuboa, que eu ben me lembro!
[Infinita tristeza cando un se achega ao río Tella, un dos dous que pasan por Cachóns, e percibe o veleno, ole o veleno, ve como avanza -lenta e mortífera- a escuma do veleno. A neglixencia, o desinterese, a absoluta falta de sensibilidade alíanse para que o desastre non se deteña. Non ho, que o que importa é que poñan farolas…!]
O domingo fixen un percorrido por Cachóns, Laña, Eo dos Menecos e Vilanova, todos eles lugares da parroquia de Oza. Seguín o curso do río Santa Lucía, aproveitando os camiños abertos polos pescadores, e gravei as augas mansas, as augas tranquilas, as augas a cachón.
Nota/ O vídeo abre automaticamente con calidade HD. Se advirtes que a túa conexión non permite un visionado razoablemente fluído, fai clic na opción HD e desactívaa.
Teraste fixado en que os medios de comunicación senten verdadeira devoción polas persoas que acadan os cen anos de vida: foto soprando as velas, foto con netos e tataranetos darredor, entrevista na que a velliña desvela que o segredo da súa lonxevidade reside no traballo, ou no consumo de carne de porco, ou na maxia do viño da casa…
Pois ben, aquí non queremos ser menos, de maneira que hoxe traemos unha microhistoria na que aparece un dos poucos homes de Oza que chegaron a ser centenarios. Completan o reparto a súa muller e máis unha irmá dela. As irmás eran de casa rica, e por ricas se tiñan, mentres que o home fora sempre pobre. Pobre, si, e tamén moi metódico no traballo e nas comidas, segundo me contou varias veces meu pai, que falaba bastante con el na saída da misa ou cando tiña que ir tornar a auga ata a Hermida.
Parece ser que estaban un día as irmás falando entre elas. Parolaron, parolaron e tanto parolaron que a conversa as acabou levando a zonas de penumbra. Foi daquela cando a muller do noso centenario lle dixo á irmá as palabras que levo gravadas desde que as escoitei por primeira vez:
Ai, chechiña, así e todo que triste che é morrer e ter que deixar aquí tanta riqueza como temos! Ao meu home, en cambio, como é pobre non che lle importa nadiña morrer!
Falabarato 
Falaron